Ljudi su još u davna vremena uočili visoku povezanost fizičke aktivnosti i zdravstvenog stanja, odnosno mogućeg uticaja odredjenih fizičkih vežbi na kvalitet života, ali i na tok nekih bolesti, kao i na njihov ishod.
Uprkos brojnim istraživanjima, koja se posebno inteziviraju u drugoj polovini dvadesetog veka, sa naučno proverenim i izmerenim uticajima vežbanja, odnosno, negativnim efektima smanjene fizičke aktivnosti, Svetska zdravstvena organizacija (WHO), dugi niz godina nije prihvatala ideju o primeni fizičke aktivnosti u svakodnevnoj lekarskoj praksi.
Savremeni način života ugrožava zdravlje
Ipak, stav Svetske zdravstvene organizacije se promenio kada je utvrdjeno, različitim epidemiološkim studijama i projektima, da savremeni način života koji se odlikuje visokim stepenom urbanizacije, tehnološkim razvojem proizvodnje, pored neospornog poboljšanja opštih radnih i životnih uslova, ima niz negativnih efekata po zdravlje i psihofizičku sposobnost ljudi. Najvažniji faktori koji tako ugrožavaju zdravlje ljudi su: nedovoljno kretanje i smanjena fizička aktivnost, izloženost hemijskom, fizičkom, biološkom, psihološkom, sociološkom i raznim drugim oblicima stresa, neadekvatna ishrana (količina, kvalitet…) kao i štetne navike (alkohol, cigarete, narkotici).
Veliki broj istraživanja u celom svetu, posebno u visoko razvijenim zemljama, pokazao je da fizička aktivnost kod novijih generacija sve manja i manja. Današnji način života se može opisati kao sedenterni životni stil: pre svega, korišćenje motornih vozila u svakoj prilici, kao i korišćenje drugih tehničkih pomagala umesto mišićnog rada i kretanja, slobodno vreme koje se sve više provodi pred televizorom ili kompjuterom (internet, igrice, i u dečijem uzrastu, što dodatno otežava situaciju). U istim, razvijenim zemljama paralelno se dogadjaju dve stvari: prvo, u porastu je učestalost obolevanja od hroničnih degenerativnih obolenja (endokrino-metaboličkog, kardiovaskularnog i lokomotornog sistema) i sa druge strane, produžena je prosečna dužina života, sa tendencijom i daljeg rasta, koja upravo zbog prvog procesa nije praćena i adekvatnim povećanjem kvaliteta života. Uzrok (etiologija) ovakvog načina odvijanja dogadjaja doveden je u vezu sa smanjenom fizičkom aktivnošću.
Negativne posledice nedovoljne aktivnosti
U svetu, a naravno i kod nas prihvaćeno je da se nedovoljan nivo aktivnog kretanja naziva HIPOKINEZIJA. Hipokinezija u sebi obuhvata još neke druge fenomene vezane za insuficientnost kvaliteta fizičke aktivnosti: smanjen nivo aktivnog kretanja, nizak nivo energetske potrošnje pri mišićnom radu, lokalni kvalitet mišićnog rada, prevladavanje statičke u odnosu da dinamičku komponentu fizičke aktivnosti, fiksiranost radne poze, jednoličnost pokreta, osiromašenje koordinacije pokreta. U svakom slučaju osnovna karekteristika hipokinezije je “takav nivo telesne aktivnosti koji je hronično ispod praga nadražaja koji omogućava održavanje funkcionalnog kapaciteta najvažnijih organskih sistema” (Hollmann, 1975.).
Najvažniji kao i najizraženiji simptom hipokinezije je smanjenje fizičke radne sposobnosti, što je praćeno različitim promenama u morfološkim strukturama, ali i fiziološkim procesima u organizmu.
Promene koje nastaju pod uticajem smanjene fizičke aktivnosti – hipokinezije su: smanjenje mišićnog tonusa i snage, smanjenje mase srčanog mišića i udarnog volumena uz povećanje frekfrencije srca.
Zaključak Svetske Zdravstvene Organizacije
U svakom slučaju, danas je na osnovu niza velikih i dugotrajnih epidemioloških studija, utvrdjena opšte poznata činjenica da je za većinu bolesti civilizacije odgovoran trijas uzroka koji predstavljaju prekomerna telesna masa (obesitas), nervna napetost (stres) i hipokinezija (detreniranost), što je imalo i odlučujući značaj na formiranje stava Svetske zdravstvene organizacije koji se moze sažeti u dva osnovna zakljucka:
- snižen nivo funkcionalnih sposobnosti je nezavisan ali za većinju ljudi reverzibilan faktor rizika nepotrebnog obolevanja i preranog umiranja i to u istom rangu sa značajem drugih faktora hroničnih nezaraznih obolenja kao što su hipertenzija, dijabetes, visok nivo masnoće u krvi, pušenje;
- za suzbijanje nepovoljnh zdravstvenih efekata hipokinezije smatra se da je dovoljno dostizanje i održavanje prosečnog nivoa fizičke sposobnosti.
Tekst pisao: Miloš Menković, trener Centra Life
